Πως χάθηκε η ακμάζουσα Εβραϊκή Κοινότητα της Άρτας

Συντάχθηκε απο τον/την ΗΧΩ

Η πικρία του Ισαάκ Μιζάν για τους Αρτινούς παράγοντες της εποχής: «Γνώριζαν αλλά δεν μας ενημέρωσαν»! Άσβεστες παραμένουν οι μνήμες από την 24η Μαρτίου του 1944, ημέρα που οι Ναζί συνέλαβαν και οδήγησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης τους 384 Εβραίους της Άρτας, μέλη της ακμάζουσας Εβραϊκής Κοινότητας της Άρτας.  Αυτό καταδείχθηκε στην εκδήλωση τιμής και μνήμης που συνδιοργάνωσαν ο Δήμος Αρταίων και ο Σύλλογος ΣΚΟΥΦΑΣ, στην πνευματική στέγη του Συλλόγου το βράδυ του Σάββατο 17 Μαρτίου. (21/3/2012) Η ανταπόκριση των αρτινών πολιτών ήταν πολύ μεγάλη ενώ αίσθηση προκάλεσε η ομιλία - μαρτυρία του αρτινού Εβραίου Ισαάκ Μιζάν, επιζήσαντα, ο οποίος βρέθηκε στην Άρτα ειδικά για την εκδήλωση μαζί με την οικογένειά του. Ο ίδιος τόσο στις δηλώσεις του προς τα τοπικά ΜΜΕ όσο και στην διάρκεια της διήγησης των γεγονότων στην εκδήλωση, υπογράμμισε την πικρία του για τους  αρτινούς της εποχής οι οποίοι, όπως τόνισε «Γνώριζαν αλλά δεν ενημέρωσαν και δεν βοήθησαν στη διάσωση των Εβραίων της πόλης μας».  Ο κ. Μιζάν, 68 χρόνια μετά δεν ξέχασε τίποτε απ’ όσα έζησε και όπως δήλωσε: «Κάθε μέρα που περνάει οι μνήμες του γίνονται όχι μόνο πιο ζωντανές αλλά και πιο τραγικές». Χαρακτηριστικά ανέφερε: «Είναι πολύ μεγάλη η προσπάθεια την οποία κάνω για να ξαναθυμηθούμε αυτά που υπέστησαν οι Εβραίοι και εγώ στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Οι εμπειρίες μου είναι πολλές. Έζησα σε πολύ άσχημες συνθήκες. Στα στρατόπεδα με δουλειά, με πείνα, με δίψα. Και όχι μόνο αυτά αλλά και με ξύλο από πάνω. Δεν μας άφηναν να ηρεμήσουμε. Δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε και γενικά οι αναμνήσεις μου είναι τόσο τραγικές που μου είναι δύσκολο και να τις θυμάμαι. Μας πιάσανε στις 24 Μαρτίου και φύγαμε από δω για την Αθήνα. Από κει μας πήγαν στο Άουσβιτς, όπου έγινε διαλογή ικανών για εργασία και μη. Τους μη ικανούς τους πήρανε κατευθείαν και δεν τους ξαναείδαμε από τότε. Εγώ έψαχνα να βρω τους γονείς μου και τις αδελφές μου και δεν μπόρεσα να βρω κανέναν, διότι τους είχαν πάει κατευθείαν για τα κρεματόρια. Εμάς προς εργασία». Ο Ισαάκ Μιζάν στην εκδήλωση τιμήθηκε από το Σύλλογο «ΣΚΟΥΦΑΣ» με το μετάλλιο του Συλλόγου ενώ παράλληλα τιμητική πλακέτα ο πρόεδρος Γιάννης Κουτσούμπας απένειμε και στον αντιπρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας Μωϋσή Μαγρίζο «Δουλέψαμε ασταμάτητα και φτάσαμε μέχρι ένα σημείο όπου αν δεν μπαίνανε οι Άγγλοι μέσα να μας σώσουν» εξιστόρησε, για να προσθέσει σχετικά με το αναλλοίωτο της μνήμης του «Όχι μόνο άσβεστες παραμένουν οι μνήμες αλλά και τραγικές. Ίσως πιο τραγικές μέρα με την ημέρα. Κι όχι μόνον αυτό, αλλά είμαι και θυμωμένος με τον εαυτό μου και με όλους τους αποβιώσαντες σήμερα και όσους θανατώθηκαν τότε, διότι δεν ξέρω για ποιο λόγο -μας τύφλωσε ο Θεός; - αφού ξέραμε τι γινόταν στη Θεσσαλονίκη δεν λάβαμε τα μέτρα μας, εμείς οι νέοι τουλάχιστον τότε, ώστε να γλιτώσουμε. Εκτός αυτού έχω και παράπονο από την κοινωνία της τότε Άρτας. Δεν μας βοηθήσανε. Ξέρανε οι τότε διάφορες Αρχές ότι θα μας πιάσουνε, αλλά δεν μας βοήθησαν. Όπως π.χ. έγινε στη Ζάκυνθο, όπου την ώρα που πήγαν να τους πιάσουν βγήκε ο δεσπότης, βγήκε ο δήμαρχος και είπαν: πρώτα εμάς και μετά όλους τους άλλους. Έτσι γλιτώσανε όλοι εκεί. Αυτή ήταν η κακοδαιμονία και ο αντισημιτισμός που υπήρχε στην Άρτα». Αναζητώντας πληροφορίες για πιθανές φωτεινές εξαιρέσεις μεταφέραμε σχετικό ερώτημα όμως ο κ. Μιζάν απάντησε: «Όχι, αν εξαιρέσω λίγους συμμαθητές μου. Διότι εδώ είχαμε ελληνοεβραϊκό σχολείο και από την τετάρτη Δημοτικού εγώ έφυγα και πήγα στο οκτατάξιο γυμνάσιο το οποίο είχε δημιουργηθεί το 1937. Πήγα εκεί, λοιπόν, με καλές συνθήκες και καλούς μαθητές. Από εκεί βγήκαμε με κάτι παιδιά και πήγαμε στου Τσολιά, και μπορούσα να φύγω να γλιτώσω αλλά σκέφτηκα τους γονείς μου. Ο πατέρας μου ήταν 57 χρονών τότε και ξαναγύρισα. Το ίδιο έγινε και στην Αθήνα όπου μας πήγαν και πάλι με κάποια παιδιά. Φύγαμε αλλά μέχρι την Ομόνοια πήγα και γύρισα πίσω. Δεν ήθελα να αφήσω τους δικούς μου, την οικογένειά μου…». Ο ίδιος στις δηλώσεις του επεσήμανε απευθυνόμενος προς τη νέα γενιά: «Να μη σβήσουνε τις αναμνήσεις και αυτό λέω και στα παιδιά μου. Το Ολοκαύτωμα είναι όπως ο Παρθενώνας αυτή τη στιγμή που είναι παγκόσμιος. Έτσι και το Ολοκαύτωμα είναι παγκόσμιο. Τέτοιες εκδηλώσεις βοηθάνε στη διατήρηση της μνήμης του. Βεβαίως. Κάθε χρόνο η 27η Ιανουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα του Ολοκαυτώματος, βοηθάει στη διατήρηση της μνήμης». Όταν ρωτήθηκε τι έχει απομείνει απ’ όσα ο ίδιος βίωσε απάντησε: «Πίκρα. Πίκρα βεβαίως, πρώτα για τους εδώ Αρτινούς και μετά πίκρα γενικότερα γιατί δεν λάβαμε τα μέτρα μας». Όμως η θέση που έχει η Άρτα στην καρδιά του είναι ξεχωριστή, αν και δεν έρχεται συχνά. Πάντως όταν ρωτήθηκε σχετικά ανέφερε: «Δυστυχώς όχι συχνά. Ήρθα το 2004 τότε που κάναμε το μνημείο και από τότε ήρθα ξανά σήμερα. Κακώς, πάρα πολύ κακώς. Αλλά έχω υποσχεθεί στο δήμαρχο ότι θα ερχόμαστε πιο συχνά. Όσο θα ζω θα έρχομαι πιο συχνά, γιατί την Άρτα την αγαπώ πάρα πολύ». Ο Ισαάκ Μιζάν στην εκδήλωση τιμήθηκε από το Σύλλογο «ΣΚΟΥΦΑΣ» με το μετάλλιο του Συλλόγου ενώ παράλληλα τιμητική πλακέτα ο πρόεδρος Γιάννης Κουτσούμπας απένειμε και στον αντιπρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας Μωϋσή Μαγρίζο, ο οποίος δήλωσε: «Η αρμονική συμβίωση σταμάτησε απότομα και τραγικά στις 24 Μαρτίου του 1944, όταν 384 Εβραίοι της Άρτας οδηγήθηκαν σε θανάτωση από τον κοινό εχθρό, που ήταν το ναζιστικό καθεστώς». Για τους χαμένους δικούς μου στην Άρτα, ρίξανε φως στην ιστορία τους δύο διακεκριμένοι συγγραφείς: Ο Κώστας Τσιλιγιάννης και ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης. Οι δύο αυτοί συγγραφείς έδωσαν με προσοχή και αγάπη, ζωντανές εικόνες της ζωής της Άρτας και της ζωντανής θέσης των Εβραίων σ’ αυτή. Παράλληλα, το μνημείο του Ολοκαυτώματος που αφιέρωσε η γενέτειρά τους στα θύματα του διωγμού, υπενθυμίζει σε όλους την τραγική απώλεια. Συνάμα όμως υπογραμμίζει το μέγεθος της καταισχύνης στην οποία είναι δυνατόν να βυθιστεί ο άνθρωπος όταν οδηγείται από τη μανία του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας που απαξιώνουν τις ανθρώπινες αξίες. Η ευχή και η ελπίδα όλων μας είναι ότι ενωμένοι και με γνώμονα την αλήθεια, οφείλουμε να προσπαθήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις να μην ξανασυμβεί παρόμοιο παγκόσμιο ομαδικό έγκλημα. Θέλω να ευχαριστήσω το Δημοτικό Συμβούλιο Αρταίων και προσωπικά τον δήμαρχο Ι. Παπαλέξη για τη σημερινή πρωτοβουλία, που τους τιμά ως εκπροσώπους των κατοίκων της πόλης και ως άτομα. Και όλους εσάς που με την παρουσία σας παίρνετε μέρος στο ψυχικό μνημόσυνο για τους Εβραίους συμπολίτες σας, που αναίτια χάθηκαν στα χιτλερικά στρατόπεδα». Ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος -Ο Δήμαρχος Αρταίων Γιάννης Παπαλέξης στην ομιλία του ανακοίνωσε την καθιέρωση της 24ης Μαρτίου ως Ημέρας μνήμης του Ολοκαυτώματος, ενώ υπογράμμισε την προσπάθεια του Δήμου για σύσφιξη των σχέσεων με τους νεότερους απογόνους των Εβραίων της Άρτας λέγοντας μεταξύ άλλων: «Αποτελεί για μας μεγάλη χαρά και τιμή που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας για την πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης. Σκοπός της εκδήλωσης είναι να κρατήσουμε άσβεστη τη δάδα της μνήμης των τραγικών θυμάτων, μαρτύρων του Ολοκαυτώματος της Εβραϊκής Κοινότητας της Άρτας, η οποία υπήρξε μία από τις παλαιότερες της Ελλάδος και αποτελεί κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας. Την 24η Μαρτίου 1944 συνελήφθησαν από τους Ναζί οι περισσότεροι Εβραίοι που ζούσαν στην Άρτα και εκτοπίστηκαν στα χιτλερικά στρατόπεδα του θανάτου. Ελάχιστοι μπόρεσαν να διαφύγουν. Το μαρτύριό τους δεν θα ξεχαστεί. Σκοπός του Δήμου είναι να καθιερωθεί η 24η Μαρτίου ως Ημέρα μνήμης Αρτινών Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος, με εκδηλώσεις που θα γίνονται κάθε χρόνο το τελευταίο Σαββατοκύριακο πριν την 24η Μαρτίου, διδάσκοντας σε όλους την αξία της ειρήνης και της ειρηνικής συνύπαρξης ανάμεσα στους λαούς. Ιδιαίτερα σήμερα που η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε νέες προκλήσεις, είναι ιερό χρέος του Δήμου η διατήρηση της μνήμης και η μεταφορά του μηνύματος του Ολοκαυτώματος στις επόμενες γενιές, ώστε όλοι μαζί να καταπολεμήσουμε κάθε μορφή μίσους και φανατισμού, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας που οδήγησαν στην καταστροφή και στον όλεθρο. Γιατί η μνήμη δεν είναι μια ξεχασμένη συνείδηση αλλά είναι αυτό που κρατάει τη συνείδηση εν ζωή. Σημαντική η μνήμη και η ανάγκη τα παιδιά να διδάσκονται από την ιστορία. Γι’ αυτό θέλουμε να ξαναζωντανέψουμε τους δεσμούς με τις νέες γενιές, είτε βρίσκονται στο Ισραήλ, είτε σε χώρες της Ευρώπης, είτε στην Αμερική ή οπουδήποτε αλλού, να επισκεφθούν την Άρτα, να τους γνωρίσουμε, να μάθουν για τους δεσμούς της πόλης μας με το εβραϊκό στοιχείο και για την πολύπλευρη συμβολή των προγόνων τους στη ζωή και την ανάπτυξη της πόλης μας. Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους φίλους που ήρθαν σήμερα στην πόλη μας μετά από κάλεσμά μας, μας τιμούν και αύριο το πρωί θα καταθέσουμε και στεφάνι στο μνημείο που βρίσκεται μπροστά στο Εργατικό Κέντρο. Τέλος θέλω να ευχαριστήσω επίσης το Σύλλογο «Σκουφάς» ο οποίος μας φιλοξενεί σήμερα εδώ στο χώρο του και ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα ώστε να γίνει πραγματική επιτυχία αυτή η εκδήλωση. Το γεγονός ότι η αίθουσα είναι γεμάτη δείχνει το σεβασμό και την αγάπη των συμπατριωτών μας, των πολιτών της Άρτας προς το εβραϊκό στοιχείο». -Ο πρόεδρος του Μ/Φ Συλλόγου «Σκουφάς» Γιάννης Κουτσούμπας στην ομιλία του τόνισε τους ιδιαίτερους δεσμούς με την Ισραηλιτική Κοινότητα του Συλλόγου, όπως αποδεικνύει και η παλιά επιγραφή του, αλλά και η συμμετοχή δραστήριων συμβούλων στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου στο παρελθόν. Εξ αυτού του λόγου, όπως ανέφερε, πάντα ως Σύλλογος επιθυμούσε να τιμήσει την Κοινότητα για την προσφορά της οπότε η εκδήλωση αυτή αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής. Επιπλέον όμως ο κ. Κουτσούμπας εξιστόρησε και την μεγάλη προσφορά της Συναγωγής «Γκρέκα» στην περιοχή του Κάστρου που παραχωρήθηκε στο Σύλλογο το 1956, και μετά την απαλλοτρίωση του κτίσματος και της έκτασης από τον ΕΟΤ ο Σύλλογος ανέγειρε την σημερινή αίθουσα «ΣΚΟΥΦΑΣ» πνευματική του στέγη. Χαρακτηριστικά ο κ. Κουτσούμπας ανέφερε: «Πέραν του ότι οι Αρτινοί Εβραίοι υπήρξαν δραστήριοι σύμβουλοι του συλλόγου και συμμετείχαν επίσης σε όλες τις προπολεμικές φιλαρμονικές, μετά τον πόλεμο, με απόφαση που έλαβε παμψηφεί το διοικητικό συμβούλιο της εβραϊκής ισραηλιτικής κοινότητας Άρτας κατά τη συνεδρίασή του στις 30 Δεκεμβρίου του 1956, παραχώρησε στον ιστορικό σύλλογο «Σκουφάς» τον ιερό χώρο της συναγωγής, εκτάσεως 300τ.μ. περίπου, για τη στέγαση της φιλαρμονικής και αίθουσας εκδηλώσεων θεάτρου. Ο «Σκουφάς» ως μικρό δείγμα ευγνωμοσύνης, διέθεσε τότε 3.000 δραχμές για την ενίσχυση αναξιοπαθούντων ισραηλιτών της Άρτας. Αργότερα ο Δήμος και ο ΕΟΤ απαλλοτρίωσε το χώρο και με τα χρήματα της αποζημίωσης ο «Σκουφάς» ξεκίνησε την ανέγερση της αίθουσας η οποία υπάρχει σήμερα. Πιστεύουμε πως σήμερα σε συνεργασία με το Δήμο Αρταίων ανοίξαμε μια καινούργια σελίδα στη μνήμη. Φέραμε και θα συνεχίσουμε να φέρνουμε πίσω απ’ τα βουνά προγόνους σε ασπρόμαυρο, να σμίγουν στα σταυροδρόμια και στις χωραφιές, το χθες και το σήμερα». -Την βασική ομιλία έκανε στην εκδήλωση με θέμα οι Εβραίοι της Άρτας ο ιστορικός και συγγραφέας Κωνσταντίνος Τσιλιγιάννης, ο οποίος κατέθεσε βασικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Εβραϊκή Κοινότητα της Άρτας είναι από τις αρχαιότερες στον ελλαδικό χώρο, ενώ οι αναφορές του για την συμβίωση με τους αρτινούς και γενικότερα για την κοινωνική ζωή της εποχής ήταν εξίσου σημαντικές. Πρόκειται για στοιχεία τα οποία περιγράφονται στο ιστορικό του βιβλίο οι Εβραϊκή Κοινότητα της Άρτας. «Ο ποταμός των ανθρώπινων βασάνων και της αδικίας δεν σταματά. Βρίσκεται όμως ακόμη δίπλα μας η γενιά των ανθρώπων που επέστρεψαν. Ας τους κρατήσουμε το χέρι και ας μας δίνει η μνήμη των βασάνων τους, τη δύναμη να πολεμούμε διακρίσεις και αδικία» τόνισε η δημοσιογράφος Άνχελα Μαρία Αρμπελάεζ, η οποία πρόσθεσε ότι «Οι κίνδυνοι δεν παύουν να ελλοχεύουν γι’ αυτό είναι επιτακτικό να διατηρήσουμε τη μνήμη» Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, ο βουλευτής Άρτας Χρήστος Γκόκας, ο αντιπεριφερειάρχης Άρτας Βασίλης Ψαθάς, ο πρώην υφυπουργός Θ. Κολιοπάνος, δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι τοπικών φορέων και συλλόγων. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την καταπληκτική απόδοση του μουσικού έργου «Μαουτχάουζεν» του Μίκη Θεοδωράκη και Ιάκωβου Καμπανέλλη, από τους μουσικούς Κώστα Κωστή και Γιώργο Μαργώνη και την ερμηνεία της Βάσως Φλώρου. Την παρουσίαση της όλης εκδήλωσης έκανε με το δικό της ξεχωριστό τρόπο η φιλόλογός Μαρία Δέτσικα.